فرزندان مرحوم به همراه وکیل بر بالین ترکه
اموال و حقوقی که پس از مرگ یک فرد به بازماندگان او منتقل می‌شوند، مفهوم حقوقی و مالی ارث را تشکیل می‌دهند. این اموال می‌توانند شامل دارایی‌های مالی، ملکی، یا سایر حقوق باشند که متوفی در طول زندگی خود به آن‌ها دست داشته است. فرآیند انتقال این اموال به بازماندگان توسط مجموعه‌ای از قوانین و مقررات حقوقی تنظیم و کنترل می‌شود.
در این زمینه، متوفی یا مورث فردی است که درگذشته و ارث خود را به بازماندگان خود منتقل کرده است. بازماندگانی که از چنین ارثی بهره‌مند می‌شوند، وارث نامیده می‌شوند. ترکه یا ارث به مجموعه اموال و حقوقی اطلاق می‌گردد که از سوی متوفی به وارثان منتقل می‌شود.
طبقات ارث
طبق ماده ۸۶۲، طبقات ارث بر اساس معیارهای مختلف به سه دسته تقسیم می‌شوند:
- طبقه اول: شامل وارثان مستقیم متوفی مانند پدر، مادر و فرزندان. در صورت فوت فرزندان، نوه‌ها جایگزین می‌شوند. مقدار سهم‌الارث هر وارث در این طبقه بر اساس موازین قانونی و شرعی تعیین می‌گردد.
- طبقه دوم: شامل وارثان غیرمستقیم و دورتر از متوفی مانند پدربزرگ، مادربزرگ، برادران و خواهران. در صورت فوت برادران و خواهران، فرزندان آن‌ها جایگزین می‌شوند. مقدار سهم‌الارث این افراد نیز طبق ضوابط حقوقی تعیین می‌گردد.
- طبقه سوم: افراد دور از متوفی در این طبقه حق بهره‌مندی از ارث دارند. این افراد شامل دایی‌ها، عمه‌ها، خاله‌ها و عموها هستند. اگر فرزندان مستقیم و نزدیک متوفی وجود نداشته باشند، این افراد می‌توانند سهم‌الارث را دریافت کنند. همچنین، اگر تمام اعضای این طبقه فوت کنند، فرزندان آن‌ها نیز جزء این طبقه محسوب می‌شوند و سهم‌الارث به آن‌ها منتقل خواهد شد.
نکته مهمی که باید در نظر گرفت این است که اگر حتی یک نفر از اعضای طبقه‌های قبلی (طبقه اول و دوم) زنده باشد، افراد طبقه‌های بعدی از ارث محروم می‌شوند.
سهم‌الارث همسر
در قانون مدنی ایران، سهم‌الارث همسر متوفی در هر شرایطی حق بهره‌مندی از ارث متوفی را دارد. همسر شخص فوت شده در ردیف اولین طبقه ارث‌بری (طبقه اول) جا می‌گیرد ولو اگر وارثان دیگری نیز وجود داشته باشند.
میزان سهم‌الارث همسر متوفی به وابستگی به وجود وارثان دیگر و شرایط حاکم بر موضوع متفاوت است. در صورت وجود فرزند یا فرزندان، سهم‌الارث شوهر به‌اندازه یک‌چهارم و سهم‌الارث زن به‌اندازه یک‌هشتم از اموال باقی‌مانده خواهد بود. در صورت عدم وجود فرزند، سهم‌الارث شوهر به‌اندازه یک‌دوم و سهم‌الارث زن به‌اندازه یک‌چهارم از اموال باقی‌مانده خواهد بود. در صورت عدم وجود وارث دیگری به جز همسر، تمام اموال به همسر متوفی می‌رسد.
در صورت داشتن چند همسر، اموال به صورت مساوی بین همسران تقسیم می‌شود و هر همسر به نسبت تعداد همسران، سهم‌الارث خود را از اموال مرد می‌برد.
سهم‌الارث فرزندان
در صورتی که تنها وارثان متوفی، پدر و مادر باشند و فرزند یا نوه‌ای وجود نداشته باشد، نحوه تقسیم ارث به شکل خاصی انجام می‌شود. در این حالت، ارث فرزند متوفی به سه بخش تقسیم می‌شود که دو سوم آن به پدر و یک‌سوم به مادر تعلق می‌گیرد.
این تقسیم‌بندی به این معناست که دو سوم از اموال فرزند متوفی به پدر وی می‌رسد و یک‌سوم باقی‌مانده به مادر وی تعلق می‌گیرد. این نسبت تقسیم ارث بر اساس قوانین مربوط به ارث‌بری در موارد خاص تعیین شده است. در صورت فقدان فرزند یا نوه، اولویت ارث‌بری به پدر و مادر می‌رسد و تقسیم اموال بین آن‌ها به همین نسبت معین انجام می‌شود.
ارث و میراث؛ فرایندی چندگانه
مرحله اول: درخواست تقسیم ارث
فرایند تقسیم ارث با درخواست ورثه متوفی برای تقسیم میراث آغاز می‌شود. این درخواست توسط وکیل ارث به شورای حل اختلاف ارث ارائه می‌گردد.
مرحله دوم: دریافت گواهی انحصار وراثت
هر یک از وارثان می‌توانند به صورت جداگانه درخواست تقسیم ارث کنند. برای این منظور، وکیل ارث باید مدارکی همچون شناسنامه و گواهی فوت متوفی، استشهادیه در دفاتر اسناد رسمی، عقدنامه (در صورت متأهل بودن متوفی) و شناسنامه ورثه را تهیه کند.
مرحله سوم: ارائه درخواست به شورای حل اختلاف
پس از جمع‌آوری مدارک، وکیل درخواست تقسیم ارث را به شورای حل اختلاف ارث ارسال می‌کند.
مرحله چهارم: آگهی در روزنامه محلی
شورا پس از دریافت درخواست گواهی انحصاروراثت، آن را یک بار در یک روزنامه محلی آگهی می‌کند. در صورت عدم اعتراض در مدت یک ماه، گواهی صادر می‌شود.
مرحله پنجم: صدور گواهی انحصاروراثت
شورا پس از طی مراحل قانونی، گواهی انحصاروراثت را صادر می‌کند.
مرحله ششم: طلب ارث توسط ورثه
پس از صدور گواهی، ورثه می‌توانند از ترکه متوفی، سهم خود را درخواست کرده و روند تقسیم ارث را ادامه دهند.
در چنین شرایطی، مشاوره حقوقی خانواده و امور ارث می‌توانند با بهره‌گیری از روش‌های قانونی به شما کمک کنند تا در فرآیند دعاوی مربوط به تقسیم ارث، تنظیم دادخواست و آثار حقوقی و کیفری پس از آن تنها نباشید و در کوتاه‌ترین زمان ممکن و با حداقل خسارت وارده در دعوای خود به پیروزی برسید.