افزایش قیمت نجومی سیمان در یک هفته

به گزارش ۲۴ آنلاین، صبح ۲۴ اردیبهشت ماه سال جاری، صاحبان صنایع بزرگی چون سیمان و فولاد با پیامک قطعی برق مواجه شدند. پیامکی کوتاه که خواب همه صنایع سیمان را از همان زمان رقم زد. به دنبال این اتفاق انجمن صنعت سیمان از دولت درخواست کرد برق صنایع را به آنها برگرداند. بعد از حدود 6 روز وزارت صمت و وزارت نیرو با توقف خاموشی صنایع سیمانی موافقت کردند. البته هنوز طبق اظهارنظر برخی فعالان صنعت سیمان برق آنها تامین نشده و آنها کماکان خاموش هستند.

نکته قابل تامل اینجاست که در این مدت صنعت فقط با قطعی برق مواجه نشده است؛ از نیمه دوم فروردین برق آنها کامل تامین نمی‌شد . قطعی گاز هم از ابتدای اردیبهشت همراه آنها بود. روندی که صاحبان صنعت سیمان را با چالش جدی مواجه کرده است. از نگاه برخی تحلیلگران صنعت سیمان این شرایط می‌تواند صادرات 13 میلیون‌تنی سیمان به کشورهای هدف از جمله کشورهای عضو اوراسیا و هند را تحت شعاع قرار دهد.

توقف برق و گاز سیمانی‌ها

هنوز تابستان آغاز نشده، صنعت سیمان ایران با محدودیت‌های شدید در تأمین انرژی مواجه شده است. طبق گزارش‌های صنایع در سال ۱۴۰۴ برخلاف انتظار محدودیت‌های انرژی از همان ابتدای سال آغاز شد. از نیمه فروردین قطعی برق در برخی مناطق شروع شد و از اول اردیبهشت نیز گاز صنایع در چند استان قطع شد. هم‌اکنون کارخانه‌ها در پنج استان به‌طور کامل گاز ندارند و با سوخت مازوت فعالیت می‌کنند.

با این حال صبح روز چهارشنبه هفته گذشته به‌صورت ناگهانی برق تمام کارخانه‌های سیمان در کشور قطع شد. این تصمیم بدون اطلاع قبلی بود و تمام واحدهای تولیدی ساعت ۸ صبح مجبور به توقف کامل فعالیت شدند. این اتفاق در شرایطی رخ داد که صنعت سیمان در اردیبهشت‌ماه به اوج تقاضای خود می‌رسد. در این ماه ساخت‌وساز در سراسر کشور به‌شدت فعال است؛ حتی در جنوب کشور که در تابستان به‌دلیل گرمای شدید فعالیت کاهش می‌یابد اردیبهشت‌ماه فرصت مناسبی برای کار است. به همین دلیل این قطعی ناگهانی موجب شوک در بازار شد و بلافاصله التهاب قیمتی ایجاد کرد.

دو سوم برق سیمانی‌ها تامین نشد

انجمن صنعت سیمان پس از توقف تولید با وزارت صنعت معدن و تجارت وارد مذاکره شد. 30 اردیبهشت دبیر انجمن صنعت سیمان اعلام می‌کند که با توافق انجمن با وزارت صمت و وزارت نیرو، برق صنعت سیمان تامین می‌شود.

الوندیان به اعتماد در این باره می‌گوید: ما از دولتی‌ها درخواست کردیم که محدودیت‌های برق برای کارخانه‌های سیمان برداشته شود یا دست‌کم مدیریت‌شده باشد تا صنعت از فعالیت نایستد. این پیگیری‌ها در نهایت به توافقی میان وزارت صمت و وزارت نیرو انجامید تا برق مورد نیاز صنایع سیمان با سهمیه مشخصی تأمین شود.

در حال حاضر وزارت نیرو تأمین حدود ۶۵۰ مگاوات برق برای کارخانه‌های سیمان را پذیرفته یعنی یک‌سوم نیاز صنعت قرار است تامین شود. البته بخش زیادی از این برق در ساعات نیمه‌شب تا صبح اختصاص داده شده تا تأثیر کمتری بر شبکه سراسری داشته باشد.

طبق اعلام انجمن سیمان، نیاز کامل برق صنعت سیمان ۱۸۰۰ مگاوات است. چون ظرفیت کامل نصب‌شده ۹۰ میلیون تن است. البته برخی تحلیلگران صنعت می‌گویند اگر این برق 650 مگاواتی به صورت پایدار تامین شود. و یک‌باره دوباره برق را قطع نکنند؛ می‌توان بخشی از تولید را احیا کرد. می‌توان بازار را کنترل کرد و جلوی التهاب بیشتر را گرفت. آنها اما هشدار می‌دهند که اگر این روند ناپایدار باشد برنامه‌ریزی صنعت دچار مشکل خواهد شد. دبیر انجمن صنعت سیمان در تایید این موضوع اعلام می‌کند که اگر برنامه تامین برق پایدار نباشد، برنامه‌ریزی تولید و صادرات دچار مشکل خواهد شد. الوندیان تأکید می‌کند امیدواریم توافق وزارت نیرو و صمت پایدار بماند و دوباره با تصمیمات ناگهانی مواجه نشویم.

حمید فرمانی، رییس سابق انجمن صنعت سیمان در گفت‌وگو با «اعتماد» در مورد بازگشت برق صنعت می‌گوید: اگرچه در مذاکره اخیر انجمن سیمان با وزارت صمت و وزارت نیرو، قول داده شده که برق صنعت سیمان تامین شود ولی هنوز این اتفاق نیفتاده است.

طبق اظهارات فرمانی، بر اساس توافق صورت‌گرفته، قرار است ۶۵۰ مگاوات برق به صنعت سیمان اختصاص داده شود. او توضیح می‌دهد: اگر این میزان برق واقعا تخصیص یابد و آن هم به‌صورت کامل، بدون محدودیت زمانی، یعنی نه‌فقط در شب بلکه در طول شبانه‌روز، می‌توان تابستان را مدیریت کرد. اما این رقم تنها حدود یک‌سوم برق مورد نیاز کل صنعت سیمان است. در واقع، صنعت برای تداوم پایدار تولید به حدود ۱۸۵۰ مگاوات برق نیاز دارد و این بدان معناست که روزهای سختی در پیش است. اما می‌توانیم بازار را تامین و التهاب قیمت را کاهش دهیم.

سوء مدیریت فاحش

در سال‌های اخیر ناترازی به شکل محسوسی به صنایع تحمیل می‌شود. اما در برخی سال‌ها این ناترازی کمتر به چشم می‌خورد. فرمانی با اشاره به روند سال‌های گذشته می‌افزاید: در سال‌های قبل معمولا از فروردین تا نیمه خرداد، برق بدون محدودیت در اختیار کارخانه‌ها قرار می‌گرفت. شرکت‌های سیمانی هم از این بازه زمانی استفاده می‌کردند تا ظرفیت تولید کلینکر خود را کامل پر کنند و با ایجاد ذخایر کلینکر، برای ماه‌های گرم تابستان آماده شوند؛ ماه‌هایی که معمولا با قطع برق یا اعمال محدودیت‌های جدی همراه بوده است، از ذخایر کلینکر استفاده می‌کردند.

او ادامه می‌دهد: اما امسال متأسفانه از نیمه دوم فروردین محدودیت‌های شدید برق آغاز شد. به همین دلیل، فرصت دپو کردن و ذخیره‌سازی کلینکر از دست رفت. الان ذخایر کلینکر بسیاری از کارخانه‌ها کافی نیست.

فرمانی در بخشی دیگر از اظهاراتش می‌گوید: از دو سال قبل ما با اوج گرفتن ناترازی مواجه شدیم. اما آقای محرابیان در سال‌های 1402 و 1403 با انجمن نشست‌های تخصصی داشت و نظرات آنها را دریافت کرد و براساس آن هم خاموشی‌ها مدیریت شده‌تر بود و براساس همان مدیریت ما التهابی در آن دوره نداشتیم. دولت در آن مقطع به ما 10 درصد برق اضافه داد و ما در مقابل با 14‌درصد رشد تولید کردیم.

او تاکید می‌کند: امروز آنچه منجر به بهم ریختگی بازار شده؛ سوء‌مدیریت؛ مدیریت پشت درهای بسته است. لازم است مسوولان پیش از ورود به روزهای بحرانی تابستان، درباره نحوه تخصیص برق با صنعت مشورت می‌کردند تا به پایداری تولید در صنعت سیمان برسیم.

اوج‌گیری سیمان در بازار

قطع تولید در هفته گذشته بلافاصله اثر خود را در بازار نشان داد. ظرف یک هفته اخیر قیمت سیمان در بازار خرده فروشی داخل تا 400 هزار تومان برای هر کیسه معامله شد. رشدی که به گفته فعالان صنعت بسیار نامتعارف بود.

طبق نظر فعالان صنعت، میانگین قیمت واقعی برای مصرف‌کننده نباید از ۲۰۰ هزار تومان عبور کند. چون در بورس کالا نیز میانگین قیمت هر تن سیمان حدود ۲ میلیون تومان است . البته هزینه حمل مالیات و سود واسطه‌ها باعث تفاوت قیمتی در مناطق مختلف می‌شود.

رییس سابق انجمن سیمان درباره جزییات افزایش قیمت می‌گوید: در برخی مناطق، قیمت سیمان به‌شدت افزایش یافته و در بعضی مناطق تا 2 یا 2.5 برابر رشد کرد. قیمت هر پاکت سیمان در برخی نقاط کشور به صورت خرده فروشی به بیش از ۴۰۰ هزار تومان رسیده است، در حالی که این قیمت‌ها هیچ تناسبی با قیمت فروش کارخانه‌ها ندارد.

فرمانی تأکید می‌کند: کارخانه‌های سیمان در بورس کالا محصول خود را عرضه می‌کنند و قیمت فروش آنها شفاف است. این کارخانه‌ها امکان تخلف ندارند، چون معاملات‌شان کاملا تحت نظارت است. اما مشکل آنجاست که دولت و نهادهای نظارتی تنها بر روند فروش کارخانه‌ها نظارت دارند و بعد از خروج سیمان از کارخانه، بازار به حال خود رها می‌شود. بنابراین سود افزایش قیمت‌ها در بازار آزاد نصیب تولیدکننده نمی‌شود، بلکه به جیب واسطه‌ها و دلالان می‌رود.

او با تشریح فرمول منطقی قیمت سیمان می‌گوید: قیمت واقعی سیمان در بازار باید برابر باشد با نرخ فروش در بورس کالا، به‌علاوه هزینه‌های قانونی نظیر حمل‌ونقل و مالیات بر ارزش افزوده، و در نهایت، سود متعارف عامل فروش که معمولا بین ۵ تا ۸ درصد است. در برخی موارد حتی تا ۱۰ درصد هم کشیده می‌شود، اما بیشتر از این رقم منطقی نیست. بنابراین اگر قیمت سیمان در خرده‌فروشی از ۲۵۰ هزار تومان فراتر رفت، نشان‌دهنده دلالی و واسطه‌گری است، نه افزایش واقعی قیمت کارخانه.

رییس سابق انجمن صنعت سیمان تاکید می‌کند: بازار سیمان کاملا منطقه‌محور است. در برخی مناطق کشور، کارخانه‌های سیمان به‌طور کامل متوقف شده‌اند و هیچ تولیدی ندارند. در این شرایط، واسطه‌ها از سیمانی که در انبارهای خود ذخیره کرده‌اند سوءاستفاده می‌کنند و قیمت‌ها را چند برابر بالا می‌برند. اما در برخی مناطق دیگر، به‌دلیل نبود تقاضا یا پروژه‌های عمرانی، سیمان مازاد تولید می‌شود و حتی به خارج از استان منتقل می‌شود. بنابراین شرایط بازار در استان به استان تفاوت دارد. الوندیان در باره وضعیت قیمت در بازار می‌گوید: قطع تولید در هفته گذشته بلافاصله اثر خود را در بازار نشان داد. و کمبود سیمان باعث تنش قیمت تغییری در بازار شد . به گفته او تفاوت قیمت کف بازار با قیمت فروش کارخانه‌ها در بورس کالا به دلیل کمبود سیمان در بازار زیاد شد.

چشم‌انداز تولید و صادرات ۱۴۰۴

از نگاه برخی تحلیلگران صنعت سیمان، اگر ناپایداری تامین برق و گاز در صنعت رقم بخورد، بازار صادراتی سیمان محدود می‌شود. این اتفاق نیز اصلا به صلاح اقتصاد کشور نیست و جبران‌ناپذیر است. طبق آمار انجمن صنعت سیمان، ایران در سال گذشته ۷۲ میلیون تن تولید داشته که از این میزان ۱۳ میلیون تن به کشورهای مختلف صادر شده است. الوندیان می‌گوید: هدف ما در سال ۱۴۰۴ حفظ تولید در سطح ۶۵ تا ۶۶ میلیون تن برای مصرف داخلی است مشروط بر اینکه برق به‌صورت پایدار تأمین شود. او با اشاره به اینکه بیشتر کارخانه‌های سیمان کشور در نزدیکی مرزها احداث شده‌اند می‌افزاید: به‌دلیل هزینه بالای حمل‌ونقل امکان جابه‌جایی سیمان از مناطق مرکزی به مرزها و بالعکس وجود ندارد. بنابراین اگر برق در مناطقی که واحدهای صادراتی فعالند قطع شود بازارهای خارجی تهدید خواهند شد.

افزایش هزینه‌ها و نگرانی از آینده

سال گذشته قیمت سیمان به‌شدت رشد کرد. اما این رشد امسال هم ادامه دارد؟ الوندیان در ادامه می‌گوید در سال ۱۴۰۳ هزینه‌های تولید جهش پیدا کرد چون تعرفه سوخت هر ماه رشد می‌کرد و این رشد بر قیمت سیمان اثر داشت. سال گذشته در مجموع 170 درصد قیمت سوخت رشد کرد یعنی حدود 3 برابر شد. اگر این روند در سال ۱۴۰۴ نیز ادامه یابد موجب افزایش قیمت تمام شده می‌شود . درضمن حفظ سودآوری برای تولیدکننده را سخت‌تر می‌کند. او تأکید می‌کند قطع برق هفته گذشته یک هشدار جدی بود. این صنعت نیاز به ثبات و برنامه‌ریزی دارد. نمی‌توان با تصمیمات لحظه‌ای در زمینه انرژی انتظار تولید پایدار و کنترل قیمت را داشت.