ادعای روزنامه تلگراف: ماموریت علی لاریجانی برای کاهش سطح غنی سازی
به نظر می‌رسد پرونده هسته‌ای ایران در وضعیتی تعیین‌کننده قرار دارد و رویدادهای روزهای آتی می‌تواند برای آینده دیپلماسی در این زمینه اثرگذاری حداکثری داشته باشد.
به گزارش 24 آنلاین، کمتر از ۱۰روز مانده به عملی شدن تهدید اروپایی‌ها برای فعال کردن مکانیسم، سطح تحولات در زمینه پرونده برنامه هسته‌ای ایران شتاب فزاینده‌ای به خود گرفته است. در آخرین دگرگونی‌ها در این زمینه، یک روزنامه انگلیسی مدعی شد که ایران بنا دارد غنی‌سازی اورانیوم را تا حد قابل‌توجهی کاهش دهد.
روزنامه تلگراف، چاپ لندن، در تاریخ ۲۴ اوت، طی گزارشی مفصل مدعی شد که ایران آماده است به‌شکل قابل‌توجهی غنی‌سازی اورانیوم خود را کاهش داده تا مانع از اعمال تحریم‌های سازمان ملل شود. تلگراف مدعی شد که مقامات ایرانی در گفت‌وگو با این روزنامه محافظه‌کار بریتانیایی عنوان کرده‌اند که ایران به خاطر جلوگیری از افزایش تنش‌ها، آماده است در رابطه با مساله هسته‌ای موضع نرم‌تری اتخاذ کند.
این روزنامه مدعی شد که علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، در راس تلاش‌ها برای حرکت به سمت مسیر کاهش غنی‌سازی تا حد ۲۰درصد قرار دارد. بنا به گزارش این روزنامه، بازگشت بالقوه ایران به غنی‌سازی ۲۰درصد به معنای عقب‌نشینی قابل‌توجه تهران از تواناهایی‌های هسته‌ای خود است، هرچند که این مقدار همچنان بالاتر از سطح ۳.۶۷درصد ذیل توافق هسته‌ای امضا‌شده در ژوئیه ۲۰۱۵ قرار دارد. کشورهای غربی مدعی‌اند که سطح فعلی غنی‌سازی ایران نگران‌کننده است.
این در حالی است که مقامات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بارها عنوان کرده‌اند که ادعا درباره نزدیک شدن تهران به تهدید هسته‌ای صحت ندارد. بنا به ادعای تلگراف، یک مقام عالی‌رتبه ایرانی در این رابطه گفت: «علی لاریجانی تلاش دارد برای جلوگیری از وقوع یک جنگ دیگر، مقامات تصمیم‌گیرنده را قانع کند تا سطح غنی‌سازی کاهش یابد.» این روزنامه مدعی شد: «لاریجانی نگران است که بدون کاهش غنی‌سازی و پذیرفتن شماری از خواسته‌های غرب، ایران با چالش‌های بیشتری مواجه خواهد شد.» تلگراف مدعی شد تلاش علی لاریجانی برای کاهش غنی‌سازی به مرز ۲۰درصد با مخالفت‌هایی در داخل موجه شده است، اما به نظر می‌رسد رویکرد مثبتی در داخل نسبت به این ابتکار وجود دارد.
انگشت اروپا روی ماشه
این تحولات در حالی روی می‌دهد که تنش‌ها بر سر برنامه هسته‌ای ایران، پس از جنگ تحمیلی ۱۲روزه افزایش یافته است و سه کشور اروپایی عضو برجام تهدید کرده‌اند که تا پایان ماه اوت (۹ شهریور) و در صورت نرسیدن به نتیجه‌ای مشخص در زمینه مذاکرات هسته‌ای، مکانیسم ماشه (اسنپ‌بک) فعال خواهد شد.
در همین رابطه، روز جمعه ۳۱مرداد وزرای خارجه سه کشور اروپایی و نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور سیاست خارجی و امنیتی مشترک، با سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان به صورت تلفنی گفت‌وگو و رایزنی و توافق کردند روز سه‌شنبه ۴ شهریور در سطح معاونان وزرای خارجه با یکدیگر دیدار کنند. به گزارش ایسنا، در این گفت‌وگوی تلفنی، مواضع ایران در خصوص سازوکار موسوم به اسنپ‌بک و مسوولیت سه کشور اروپایی و اتحادیه اروپا در این خصوص تشریح شد و عراقچی با تاکید بر عدم صلاحیت قانونی و اخلاقی این کشورها برای توسل به سازوکار مزبور، نسبت به عواقب چنین اقدامی هشدار داد. طی این گفت‌وگو همچنین اعلام شد که دیپلمات‌های ایران و اروپا روز سه‌شنبه با یکدیگر دیدار و گفت‌وگو خواهند کرد. وزیر امور خارجه ایران در واکنش به تکرار ایده طرف‌های اروپایی برای تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ با هدف فراهم کردن زمان بیشتر برای دیپلماسی، تصریح کرد که این تصمیمی است که اساسا شورای امنیت سازمان ملل متحد باید اتخاذ کند و ایران در عین اینکه مواضع و دیدگاه‌های اصولی خود را در این خصوص دارد، در این فرآیند ورود ندارد. پس از برگزاری این گفت‌وگوی چهارجانبه، کایا کالاس، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در پستی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «وزرای خارجه سه کشور اروپایی و سیدعباس عراقچی تماس مهمی داشتند.»
وی افزود: «اروپا متعهد به حصول یک راه‌حل دیپلماتیک برای موضوع هسته‌ای است. با نزدیک شدن به ضرب‌الاجل سازوکار ماشه، آمادگی ایران برای تعامل با آمریکا حیاتی خواهد بود. ایران همچنین باید به‌طور کامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کند.»
یوهان واده‌فول، وزیر خارجه آلمان، نیز در پیامی نوشت: «من، دیوید لمی، ژان نوئل بارو و کایا کالاس با عراقچی درباره برنامه هسته‌ای ایران گفت‌وگو کردیم. ما به مدیران سیاسی خود دستور داده‌ایم که هفته آینده با همتایان ایرانی دیدار کنند.» وی افزود: «ما همچنان به دیپلماسی پایبندیم اما زمان بسیار کوتاه است و ایران باید به‌طور جدی به تعامل بپردازد تا از فعال شدن سازوکار ماشه جلوگیری کند. ما به‌وضوح گفته‌ایم که اجازه نخواهیم داد که سازوکار بازگشت تحریم‌ها بدون حصول یک توافق قابل راستی‌آزمایی و پایدار منقضی شود.»
ژان نوئل بارو، وزیر خارجه فرانسه، در پیامی دیگر دراین‌باره نوشت: «به همراه همکارانم دیوید لمی، یوهان واده‌فول و کایا کالاس یک تماس مهم با همتای ایرانی درباره برنامه هسته‌ای و تحریم‌هایی که به دنبال بازاعمال آنها هستیم، داشتم. زمان تنگ است. هفته آینده دیدار جدیدی در این رابطه برگزار خواهد شد.» از سوی دیگر و به موازات تماس مقامات اروپایی با ایران، مقامات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین نیز با مقامات ایرانی دیدار کردند. یک منبع آگاه به آسوشیتدپرس گفت که این گفت‌وگوها در ادامه بحث‌های انجام‌شده در جریان سفر ماسیمو آپارو، معاون رافائل گروسی مدیرکل آژانس، به تهران در ۱۱ اوت (۲۰مرداد) انجام گرفت.
گفتنی است که ایران به دلیل عمل نکردن مدیرکل آژانس به وظایف قانونی‌اش در حفاظت از تاسیسات اتمی صلح‌آمیز ایران در تجاوزگری رژیم صهیونیستی و آمریکا به این تاسیسات که تحت پوشش توافق پادمانی با آژانس قرار داشت، همچنین گزارش فنی جانبدارانه او درباره برنامه هسته‌ای ایران - گزارشی که تهران آن را زمینه‌ساز این تجاوزگری می‌داند - همکاری خود با آژانس را به تعلیق درآورد. در راستای تلاش‌های دیپلماتیک برای رسیدن به نتیجه در زمینه برنامه هسته‌ای، روز شنبه (۱ شهریور) وزیر امور خارجه ایران با سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، تلفنی گفت‌وگو کرد. بنا به گزارش شینهوا، طرفین در این گفت‌وگوی تلفنی، درباره تحولات مربوط به پرونده هسته‌ای ایران به‌ویژه تحرکات سه کشور اروپایی در آستانه موعد قانونی خاتمه قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل و همچنین موضوع همکاری ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، تبادل نظر کردند. مقامات عالی‌رتبه روسیه اخیرا عنوان کردند که تروئیکای اروپایی به لحاظ حقوقی و رویه‌ای حق راه‌اندازی ماشه را ندارند. میخائیل اولیانوف، نماینده دائم روسیه در نهادهای بین‌المللی مستقر در وین، در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس عنوان کرد: «انگلیس، فرانسه و آلمان تهدید کرده‌اند مکانیسم اسنپ‌بک (ماشه) برای بازگرداندن تحریم‌های قبلی علیه ایران را راه‌اندازی می‌کنند.»
اهرم فشاری به نام مکانیسم ماشه
بنگاه خبری دویچه‌وله آلمان روز یکشنبه ۲شهریور طی گزارشی عنوان کرد که تنش‌ها حول مساله هسته‌ای ایران افزایش بی‌سابقه‌ای داشته است. این بنگاه خبری طی گزارشی عنوان کرد که احتمال فعال شدن مکانیسم ماشه که در سال ۲۰۱۵ به پیشنهاد روسیه در مفاد برجام گنجانده شد، از سوی سه کشور اروپایی و بازگشت تحریم‌ها بالا بوده و این امر می‌تواند آتش تنش‌های منطقه‌ای را به شکلی فزاینده شعله‌ور کند. جین کینیمونت، تحلیلگر حوزه امنیت بین‌الملل، در این رابطه به دویچه‌ویله گفت: «مکانیسم ماشه تا به حال به صورت عینی امتحان نشده است و تردیدی نیست که روسیه و چین به اعتراض شدید خود در این زمینه ادامه خواهند داد.» وی افزود: «با‌این‌حال، مشخص نیست که این موضوع در شورای امنیت سازمان ملل چگونه پیش خواهد رفت، اما این خطر نیز وجود دارد که در صورت بازگشت تحریم‌ها، تضمینی برای رعایت آنها وجود نداشته باشد.»
دویچه‌وله در ادامه گزارش خود عنوان کرد که این احتمال وجود دارد که کشورهای اروپایی از ماهیت ماشه برای اعمال فشار به ایران و همچنین آمریکا برای رسیدن به راه‌حلی عملی در یک زمان‌بندی مشخص استفاده می‌کنند. در همین راستا، کینیمونت به دویچه‌وله گفت که کسی در غرب علاقه‌ای به دور جدید تحریم‌ها و پیچیدگی‌های مربوط به آن ندارد و در نتیجه ترجیح همه رسیدن به توافقی جامع است که نگرانی‌های طرفین را پاسخگو باشد. از سوی دیگر، المانیتور به تاریخ ۲۱ اوت به نقل از یک مقام تروئیکا که نخواست نامش فاش شود، گزارش داد ایران هنوز رسما به پیشنهاد اروپا برای تمدید مهلت مکانیسم ماشه پاسخ نداده است.
به نظر می‌رسد پرونده هسته‌ای ایران در وضعیتی تعیین‌کننده قرار دارد و رویدادهای روزهای آتی می‌تواند برای آینده دیپلماسی در این زمینه اثرگذاری حداکثری داشته باشد. در صورتی که نتوان به برآیندی منطقی برای این وضعیت پیچیده رسید و مکانیسم ماشه جای مذاکره را بگیرد، شاهد پیامدهایی جبران‌ناپذیر در این زمینه خواهیم بود؛ از جمله بسته شدن دائمی پرونده برجام و حذف چشم‌انداز دیپلماسی از سپهر معادلات ژئوپلیتیک.
