مکی: هیچ یک از اعضای دایم شورای امنیت نمی‌توانند مکانسیم ماشه را وتو کنند
یک کارشناس مسائل اروپا گفت: هیچ یک از اعضای دایم شورای امنیت حتی چین یا روسیه نمی‌توانند قطعنامه بازگشت تحریم‌ها را وتو کنند. همین ویژگی، مکانیسم ماشه را به ابزاری قدرتمند برای اعمال فشار بدل کرده است.
به گزارش 24 آنلاین، مرتضی مکی در مورد پیامدهای اقدامات مخرب اخیر آمریکا و دول اروپایی اظهار کرد: اگر بخواهیم درباره رویدادهای اخیر صحبت کنیم، به نظر می‌رسد چند رویداد همزمان در حال وقوع است که همه آنها در مجموع حاکی از زمینه‌چینی برای فعالسازی مکانیسم ماشه هستند. به باور مکی نخست باید به موضع‌گیری نهاد اطلاعاتی اتریش اشاره کرد که مدعی شده ایران به سمت ساخت سلاح هسته‌ای در حال حرکت است. همزمان با این ادعا، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در سفری به یونان از برنامه هسته‌ای ایران ابراز نگرانی کرد و مدعی شد تهران هنوز درباره مواد غنی‌سازی‌شده با خلوص بالا در سایت‌های اعلام‌نشده، شفاف‌سازی نکرده است.
مکی در ادامه خاطرنشان کرد: در کنار این مواضع، دولت بریتانیا نیز اعلام کرده ایران اساسا حق غنی‌سازی ندارد و همزمان امانوئل مکرون، رییس‌جمهور فرانسه، در جریان سفر خود به شرق آسیا نسبت به برنامه هسته‌ای ایران ابراز نگرانی کرده است.
همه این موارد را باید در کنار گزارش اخیر خبرگزاری رویترز گذاشت که به نقل از دیپلمات‌های اروپایی مدعی شده، اروپا در پی صدور یک قطعنامه جدید علیه ایران در نشست آتی شورای حکام آژانس در ۲۰ خرداد است و توانسته حمایت آمریکا را نیز برای این اقدام جلب کند.
به باور این کارشناس مسائل اروپا، نکته قابل توجه این است که از نظر زمانی نیز ما در آستانه منقضی شدن قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل در اکتبر ۲۰۲۵ قرار داریم که همین موضوع می‌تواند به صورت بالقوه مسیر را برای فعالسازی مکانیسم ماشه هموار کند.
مکی در باب تشریح فرآیند فعالسازی ساز و کار ادعایی موسوم به مکانیسم ماشه گفت: برای اجرای این مکانیسم، اروپایی‌ها دست‌کم به ۶۰ روز زمان نیاز دارند. در این بازه، باید فرآیند نقض تعهدات ازسوی کمیسیون مشترک برجام بررسی شود و این بررسی در سطوح مختلف کارشناسان و وزرای امور خارجه پیش رود. درنهایت، اگر یکی از چهار کشور عضو باقی‌مانده برجام، فرانسه، آلمان، بریتانیا، اعلام کند که ایران به تعهداتش پایبند نبوده، پرونده به شورای امنیت ارجاع می‌شود و فرآیند رای‌گیری درباره بازگرداندن تحریم‌ها آغاز خواهد شد.
به باور مکی مهم‌تر از همه اینکه در این ساز و کار، هیچ یک از اعضای دایم شورای امنیت حتی چین یا روسیه نمی‌توانند قطعنامه بازگشت تحریم‌ها را وتو کنند. همین ویژگی، مکانیسم ماشه را به ابزاری قدرتمند برای اعمال فشار بدل کرده است. در مجموع می‌توان گفت مجموعه مواضع اخیر مقامات اروپایی و گزارش‌های اطلاعاتی و رسانه‌ای، نشانه‌هایی از آغاز یک روند فشرده برای افزایش فشار علیه جمهوری اسلامی ایران در آستانه دور تازه مذاکرات با آمریکا است.
این کارشناس مسائل اروپا در پاسخ به سوال دیگری در باب پیش‌بینی واکنش احتمالی تهران به اقدامات هماهنگ واشنگتن و تروییکای اروپایی خاطرنشان کرد: واقعیت این است که هرقدر زمان جلوتر می‌رود، شرایط برای ایران سخت‌تر و پرهزینه‌تر می‌شود. همه تحولات اخیر را باید در چارچوب این مساله دید که نتیجه مذاکرات ایران و آمریکا به کدام سمت خواهد رفت. اگر توافقی میان دوطرف حاصل شود، حتی اروپایی‌ها هم امکان مانع‌تراشی نخواهند داشت، چراکه عملا تحریم‌ها در دست آمریکاست و اگر واشنگتن بخواهد در ازای اجرای برخی تعهدات از سوی ایران، بخشی از تحریم‌ها را لغو کند، اروپا هم با این توافق همراهی خواهد کرد. به باور مکی در چنین حالتی، احتمال توافق موقت بیش از یک توافق جامع است. اما اگر ایران و آمریکا نتوانند در مذاکرات پیش‌رو به توافق برسند و هر دوطرف همچنان بر خطوط قرمز خود پافشاری کنند، بعید است که مسیر دیپلماسی، چه با آمریکا و چه با اروپا، به نتیجه مشخصی برسد.
این کارشناس مسائل اروپا در ادامه تاکید کرد: نکته مهم دیگر، واکنش‌های اخیر ایران است. برای مثال، موضع‌گیری آقای عراقچی در واکنش به سخنان دولت بریتانیا مبنی بر اینکه ایران اساسا حق غنی‌سازی ندارد، نشان می‌دهد که ایران قصد ندارد از مواضع اصولی خود درباره تداوم غنی‌سازی اورانیوم عقب‌نشینی کند.
به گفته مکی این موضع‌گیری از آن جهت حائزاهمیت است که غنی‌سازی، یکی از ابزارهای کلیدی ایران در چانه‌زنی با غرب است. ایران از طریق پیشرفت در این حوزه، خود را در آستانه هسته‌ای شدن قرار داده و این مساله می‌تواند به عنوان یک برگ برنده در مذاکرات مورد استفاده قرار گیرد. با این حال، اگر طرف‌های غربی به‌ویژه آمریکا و اروپا بخواهند بر موضع عدم غنی‌سازی توسط ایران پافشاری کنند، به احتمال زیاد هیچ توافقی میان دو طرف حاصل نخواهد شد و وضعیت به سمت یک بحران پیچیده و فرسایشی پیش خواهد رفت.
مکی در ادامه خاطرنشان کرد: قطعا اقدامات و مواضع اخیر دولت‌های اروپایی، به‌ویژه فرانسه و بریتانیا، بخشی از یک جنگ روانی و رسانه‌ای است که هدف اصلی آن وادار کردن ایران به عقب‌نشینی از خطوط قرمز خود در مذاکرات است. این تاکتیک در سال‌های اخیر همواره از سوی اروپا دنبال شده، اما اکنون شدت بیشتری به خود گرفته است.
به باور این کارشناس مسائل سیاست خارجی، نکته اینجاست که باید دید دولت آمریکا تا چه اندازه مایل است از این مواضع اروپایی برای اعمال فشار بر تهران استفاده کند.
تجربه نشان داده که ترامپ، در مقاطع حساسی که اراده‌اش برای رسیدن به توافق جزم بوده، به دیدگاه‌های دیگر کشورها چندان اعتنایی نکرده است. برای نمونه، در بحران اوکراین، آمریکا نتوانست خواسته‌های خود را از طریق توافق با روسیه به نتیجه برساند و اهداف عملی آن نیز محقق نشد. اما در مورد ایران، شرایط متفاوت است. ترامپ شخصیتی دارد که به دنبال ثبت یک دستاورد در عرصه سیاست خارجی است. از آنجا که در پرونده‌هایی مثل اوکراین، جنگ تعرفه‌ها و مناقشات با شرکای جهانی خود دستاورد ملموسی نداشته، ممکن است پرونده ایران را فرصتی برای ثبت یک موفقیت دیپلماتیک قلمداد کند.
به اعتقاد مکی، بنابراین با وجود فشارهای موجود، کارشکنی‌های اسراییل و مواضع سخت‌گیرانه اروپایی‌ها، هنوز امیدی برای دستیابی به یک توافق بینابینی میان تهران و واشنگتن وجود دارد. توافقی که نه الزما جامع و نهایی، اما در جهت مدیریت بحران و کاهش تنش‌ها می‌تواند موثر واقع شود.
این کارشناس مسائل اروپا در پاسخ به سوال دیگری در باب چگونگی نقش‌آفرینی نهاد پادمانی در روند مذاکرات میان ایران و آمریکا و همزمان تشدید تنش‌ها میان تهران و تروییکای اروپایی خاطرنشان کرد: آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همواره نقش سیاسی خود را درقبال ایران پررنگ‌تر از وظایف فنی‌اش نشان داده است. هرگاه ایران و غرب توانسته‌اند به توافقات سیاسی دست یابند و مذاکرات را به جلو ببرند، آژانس تلاش کرده تا نقش فنی خود را برجسته‌تر کند. در جریان چند دوره مذاکرات ایران با آمریکا، آقای گروسی نیز با سفرهای متعدد به تهران، آمریکا و اروپا سعی داشته این نقش فنی را تقویت کند.
به گفته مکی با این حال، هر زمان که تنش‌ها بین ایران و غرب افزایش یافته، آژانس نیز بیشتر به عنوان ابزاری برای توجیه سیاست‌های دولت‌های غربی علیه برنامه هسته‌ای ایران عمل کرده است. در شرایط فعلی که روابط میان ایران، آمریکا و اروپا بسیار پرتنش است، آخرین اظهارات گروسی درباره پاسخگو نبودن ایران به پرسش‌های آژانس درباره مواد غنی‌سازی شده در چند سایت غیر اعلام شده، نشان‌دهنده تداوم همین رویکرد سیاسی است.
مکی ادامه داد: گزارشات اخیر حاکی از آن است که گروسی در گزارش پیش‌رو به شورای حکام آژانس که اواخر خرداد ماه ارایه خواهد شد، احتمالا با مواضع دولت‌های اروپایی همراه خواهد بود. با این حال، ایران که عضو پیمان ان‌پی‌تی است و همواره در تلاش برای کاهش تنش‌ها بوده، ناگزیر است با وجود این نقش دوگانه آژانس، گفت‌وگوها و مذاکرات فنی با نهاد پادمانی را ادامه دهد تا شاید این نهاد بتواند از این فرصت استفاده کرده و کمتر در جهت همسویی با سیاست‌های اروپایی عمل کند.
