دیوارها باید شناسنامه‌دار شوند
نشست «دیوارنگاره‌ها و هویت شهری در تهران» با حضور جمعی از استادان دانشگاه، هنرمندان و پژوهشگران، به بررسی نقش دیوارنگاره‌ها در بازنمایی هویت ملی، فرهنگی و اجتماعی پایتخت پرداخت. حاضران در این نشست با تأکید بر جایگاه دیوارنگاره‌ها به‌عنوان حافظه بصری شهر، بر ضرورت بازنگری در ضوابط و تدوین شناسنامه تحلیلی برای این آثار شهری تأکید کردند.
به گزارش 24 آنلاین، به نقل از روابط عمومی مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران، نشست «دیوارنگاره‌ها و هویت شهری در تهران» به همت گروه مطالعات هنری و با حضور مسعود کوثری (عضو هیأت علمی دانشگاه تهران)، محمود شعیبی (نقاش، خوشنویس و متخصص هنر شهری)، رضا وحیدزاده (عضو هیأت علمی پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی) و فروغ افشاری (پژوهشگر منظر شهری) برگزار شد.
بازنمایی ارزش‌های فرهنگی، اجتماعی و تاریخی با دیوارنگاره‌های شهری
در ابتدای این جلسه، مهدی یسری (دبیر نشست و رئیس گروه مطالعات هنری مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران) بر اهمیت دیوارنگاره‌ها به‌عنوان یکی از مؤثرترین جلوه‌های هنری در سیمای شهر تأکید کرد و گفت: در سال‌های اخیر، دیوارنگاره‌ها به‌عنوان یکی از شاخص‌ترین جلوه‌های هنر شهری در تهران، نقش مهمی در بازنمایی ارزش‌های فرهنگی، اجتماعی و تاریخی ایفا کرده‌اند.
او با بیان اینکه درک هویت شهری تهران بدون توجه و تحلیل آثار هنری همچون دیوارنگاره‌ها امکان‌پذیر نیست، گفت: دیوارنگاره‌ها بخشی از حافظه بصری و تجربه روزمره شهروندان را تشکیل می‌دهند و فراتر از کارکرد تزئینی خود، به ابزارهایی برای بیان هویت جمعی، تقویت تعلق مکانی و ایجاد گفت‌وگوی میان شهروندان و فضای شهری تبدیل شده‌اند.
یسری تصریح کرد: با توجه به تحولات گسترده در فضای عمومی شهر تهران و رشد مداخلات هنری در بدنه شهری، ضرورت دارد که این پدیده نه صرفاً از منظر زیبایی‌شناختی، بلکه در بستری میان‌رشته‌ای و با نگاه جامعه‌شناختی، فرهنگی، هنری و مدیریتی مورد تحلیل قرار گیرد.
نقش هنر شهری در بازتعریف هویت ملی
در ادامه این نشست زهرا محمودی (مشاور عالی رئیس مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران) با بیان اینکه در شرایط پساجنگ ایجاد انسجام و بسیج اجتماعی از کارکردهای مهم هنر شهری است، گفت: هویت ملی و هویت جمعی نیازمند بازتعریف است و موضوع هنر عمومی و هنر شهری در این زمینه نقش مهمی دارد. باید در سه مقطع پیش، حین و بعد از نزاع و جنگ اثر هنری خاص خود را در منظر شهری ایجاد کنیم. تصاویر شهدا در شهر به این معنا است که آن ها همچنان زنده و شاهد و ناظر بر شهر و مردم هستند.
باید از تعدد نمادها دوری کنیم
در ادامه مسعود کوثری، عضو هیات علمی دانشگاه تهران گفت: بین حوزه اجرای هنر و نیاز مردم و مخاطبان فاصله معناداری وجود دارد که مدیریت شهری می‌تواند در این خصوص نقش مهمی را ایفا کند. شهر تهران در واقع، یک شهر نیست و ترکیبی از فضای معماری، اقتصادی، قومیتی و فرهنگی متنوعی است و بر این مبنا امکان ساختن یک تصویر و یک نماد برای آن امکان‌پذیر نیست. در کلانشهر تهران که تنوع و تکثر قومیت‌ها و علایق و سلایق زیاد است، بهتر است از تعدد نمادها دوری کنیم تا بتوانیم به معنابخشی نمادین و هویتی برسیم.
لزوم بازنگری در قواعد دیوارنگاره های شهری
محمود شعیبی (نقاش، خوشنویس و متخصص هنر شهری) هم در این نشست با بیان اینکه در شهر تهران، فضای بصری شهر بیشتر از توسعه هنری صرف فعالیت تجاری شده است، گفت: در حوزه زیباسازی نیازمند نظارت بر اجرای آثار ارائه شده با مقیاس و معیارهای مشخص هستیم. موضوع حفظ حریم آثار هنری شهر تهران و حفاظت از این آثار جهت ماندگاری بیشتر از الزامات مورد توجه است، ضمن اینکه قواعد و ضوابط دیوارنگاره های شهری به بازنگری نیاز دارد.
نقش پررنگ دیوارنگاره ها در دوران انقلاب اسلامی
در ادامه نشست «دیوارنگاره‌ها و هویت شهری در تهران»، رضا وحیدزاده، عضو هیأت علمی پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی، دیوارهای شهر را رسانه شهر دانست و گفت: در تمدن ایرانی دیوار اهمیت زیادی دارد و در آثار قدیمی نظیر تاریخ بیهقی نیز به این موضوع پرداخته شده و در دوران انقلاب اسلامی ایران هم نقش دیوارنگاره‌ها (متن و تصویر) بسیار پررنگ بوده است.
تهیه شناسنامه توصیفی - تحلیلی از دیوارنگاره‌های شهر
فروغ افشاری، پژوهشگر منظر شهری هم در این نشست گفت: دیوارهای کسل‌کننده، نماهای قدیمی و فضاهای مغفول مانده، با وجود دیوارنگاره‌ها به بوم‌هایی تبدیل می‌شوند تا به شهر زندگی و انرژی ببخشند و به‌عنوان نمادی از هویت و فرهنگ منحصربه‌فرد یک شهر عمل کنند. با این حال به‌رغم وجود تعداد زیاد دیوارنگاره در مناطق ۲۲ گانه شهر تهران و تلاش مستمر مدیران شهری، ارزیابی دقیقی از وضعیت دیوارنگاره‌های موجود نشده است.
افشاری تأکید کرد: در همین راستا برای تهیه سند کاربردی دیوارنگاره‌های این کلانشهر، پژوهشی برای تهیه شناسنامه توصیفی ـ تحلیلی از دیوارنگاره‌های شهر تهران با رویکرد ایجاد پایگاه اطلاعاتی توسط برخی پژوهشگران در دست اقدام است.
در منظر شهری نیازمند مطالعه پیش از اجرا هستیم
در پایان این نشست سجاد یارزاده، رئیس دانشگاه هنر ایرانی ـ اسلامی استاد فرشچیان هم گفت: در شهر تهران و در امر هنر و منظر شهری نیازمند مطالعه پیش از اجرا هستیم و مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران نقش و رسالت ویژه‌ای در این زمینه دارد. بهره‌گیری از هنر می‌تواند ویژگی‌های نمادین و هویتی شهر را بازنمایی کند.
