سختگیری‌های مالی خلاقیت را از بین می‌برد
مدیرعامل یکی از پلتفرم‌های ارائه‌دهنده وام اینترنتی و خرید اقساطی با انتقاد از رویکردهای سختگیرانه در نظام تأمین مالی کشور، گفت: مقررات فعلی عملاً دست و پای بازار را بسته و اجازه رشد خلاقیت را نمی‌دهد. در حالی‌که در کشورهای دیگر مدل‌های ترکیبی و پاداش‌محور برای تأمین مالی پروژه‌های خلاق رایج است، در ایران چنین ابزارهایی هنوز شکل نگرفته‌اند.
به گزارش 24 آنلاین، مهدی مؤمنی امروز در پنل «تأمین مالی نوآوری؛ افق‌های جدید برای آینده» که در حاشیه رویداد ملی صنایع خلاق برگزار شد، با بیان اینکه رشد هر صنعتی بدون تأمین مالی ممکن نیست، اظهار کرد: فضای صنایع خلاق مانند سایر حوزه‌ها بدون تأمین مالی یا اصلاً رشد نمی‌کند یا با سرعت بسیار پایین پیش می‌رود. در چنین شرایطی، کشور از رقابت با رقبای منطقه‌ای خود عقب می‌ماند.
وی با اشاره به تجربه شرکت‌های دانش‌بنیان گفت: ما در مجموعه خود که در حوزه تکنولوژی فعالیت داریم، تازه امسال توانستیم دارایی‌های ناملموس شرکت را به عنوان دارایی قابل افزایش سرمایه به رسمیت بشناسیم. در حالی‌که قانون مربوط به این موضوع حدود ۱۰ تا ۱۵ سال پیش شکل گرفته بود، اما تازه اکنون اجرایی شده است.
مؤمنی با تأکید بر اینکه وضعیت در حوزه هنر و خلاقیت بسیار عقب‌تر است، افزود: در کشوری مثل ما که نظام تامین مالی هنوز به سطح مدرن نرسیده، صنایع خلاق با چالش‌های عمیق‌تری روبه‌رو هستند. سرمایه‌گذاران همچنان با نگاه سنتی به سرمایه‌گذاری برخورد می‌کنند و پورتفوی شرکت‌های بزرگ سرمایه‌گذاری عمدتاً صنعتی است. حتی در بخش خدمات هم محور نگاه همچنان بر صنعت است و حوزه‌هایی مانند تولید محتوای بصری یا بازی‌سازی جایگاهی در ساختار سرمایه‌گذاری ندارند.
وی درباره ابزارهای مالی موجود، توضیح داد: در حال حاضر روش‌های مختلفی برای تأمین مالی وجود دارد؛ از وام و سرمایه خطرپذیر گرفته تا روش‌های جدیدی مثل کرادفاندینگ یا ضمانت‌نامه‌های مالی. اما مشکل اصلی در قوانین است. وقتی شرکت‌های فعال در حوزه‌هایی مانند سینما، موسیقی یا بازی‌سازی در سال‌های ابتدایی زیان‌ده هستند، قوانین مالیاتی این زیان‌ها را به رسمیت نمی‌شناسد و به‌جای حمایت، فشار مضاعف ایجاد می‌کند.
مدیرعامل یکی از پلتفرم‌های ارائه‌دهنده وام اینترنتی و خرید اقساطی با اشاره به نادیده گرفته شدن دارایی‌های ناملموس در ساختار مالی کشور خاطرنشان کرد:در حالی که دارایی‌های فکری و خلاقانه مبنای تولید درآمد در صنایع خلاق است، نظام بانکی و مالی کشور همچنان آن را معادل دارایی‌های فیزیکی مانند ملک یا ماشین‌آلات نمی‌داند. این موضوع نه‌تنها مانع سرمایه‌گذاری می‌شود، بلکه به نوآوری آسیب می‌زند.
وی افزود: اگر قوانین مالکیت معنوی به شکل درستی اجرا شود، ذهن سرمایه‌گذار برای ورود به حوزه خلاقیت آزادتر می‌شود. اما در حال حاضر به دلیل ضعف در حمایت از حقوق مالکیت فکری، بسیاری از فعالان این حوزه انگیزه خود را از دست می‌دهند.
مؤمنی تأکید کرد: مجموعه این چالش‌ها نشان می‌دهد که برای توسعه صنایع خلاق باید به اصلاح ساختارهای حقوقی، بانکی و مالی کشور توجه ویژه‌ای شود. بدون این اصلاحات، حتی خلاق‌ترین ایده‌ها هم به مرحله رشد و تجاری‌سازی نخواهند رسید.
لزوم بازنگری در قوانین تامین مالی جمعی
مدیرعامل یکی از پلتفرم‌های ارائه‌دهنده وام اینترنتی و خرید اقساطی، در ادامه سخنان خود با اشاره به نقش سکوهای تامین مالی جمعی در کشورهای دیگر اظهار کرد: در خارج از ایران، فضا برای تامین مالی از مسیر سکوهای کرادفاندینگ بسیار باز و قانون‌مند، اما ساده است. قوانین آن‌قدر پیچیده و دست‌وپاگیر نیست که مانع از مشارکت مردم شود.
وی افزود: فکر می‌کنم ذات این روش از اعتماد به عقل و تصمیم فردی می‌آید. کسی که در این فضا سرمایه‌گذاری می‌کند، آگاهانه تصمیم می‌گیرد و نیازی نیست نهادهای متعدد دوباره با قوانین سختگیرانه و محدودکننده وارد شوند تا بگویند فرد صلاحیت تصمیم‌گیری ندارد.
مؤمنی ادامه داد: به جای اینکه مسیر را برای سرمایه‌گذاری تسهیل کنیم، لایه‌های نظارتی سنگینی ایجاد کرده‌ایم. در نتیجه، حتی اگر یک تولیدکننده بخواهد ۵۰۰ میلیون تومان از طریق این سکوها جذب کند، باید از میان ده‌ها مانع قانونی عبور کند و عملاً ریسک مضاعفی به او تحمیل می‌شود.
وی با بیان اینکه ماهیت کرادفاندینگ بر پایه آزادی، اعتماد و شفافیت است، گفت: در فضای فعلی، پیچیدگی قوانین باعث شده بخش زیادی از تولیدکنندگان کوچک از ورود به این حوزه منصرف شوند، در حالی‌که اگر چارچوب‌ها به‌درستی طراحی شود، همین سکوها می‌توانند بزرگ‌ترین ابزار تامین مالی برای صنایع خلاق و استارت‌آپ‌های فرهنگی باشند.
مدیرعامل یکی از پلتفرم‌های ارائه‌دهنده وام اینترنتی و خرید اقساطی خاطرنشان کرد: در کنار بخش تامین مالی، موضوع خرید محصولات یا مشارکت مردمی در پروژه‌های خلاق نیز می‌تواند به شکل مؤثری از مسیر همین سکوها ساماندهی شود، مشروط بر اینکه قوانین بازدارنده و غیرواقعی حذف شوند.
وی در ادامه سخنان خود، اظهار کرد: قوانین تأمین مالی در کشور بسیار سختگیرانه است و عملاً خلاقیت را می‌کُشد. در حالی‌که باید خلاقیت را به‌عنوان یک دارایی بیمه کرد و از آن حمایت کرد، سیاستگذاران با سختگیری‌های غیرمنطقی مانع شکل‌گیری بازار خلاق می‌شوند.
وی افزود: در دنیا مدل‌های تأمین مالی خلاقانه‌ای مثل پاداش‌محور و سهام محور وجود دارد. در چنین مدلی ممکن است حتی یک پروژه کوچک مثل تولید یک انیمیشن کوتاه بتواند از طریق مشارکت مردم و سکوهای بازارگاهی تأمین مالی شود. در حالی‌که در ایران، این فضا هنوز به‌صورت واقعی شکل نگرفته است.
مؤمنی با اشاره به نمونه موفق صنایع دستی، گفت: در حوزه صنایع دستی، تولیدکننده می‌تواند محصول خود را مستقیماً در بازار عرضه کند و خریدار با پرداخت مستقیم به او در فرآیند تأمین مالی مشارکت داشته باشد. این مدل در اقتصاد خلاق بسیار کارآمد است، چون ارتباط میان تولیدکننده و مصرف‌کننده را حفظ می‌کند و خلاقیت را به ارزش اقتصادی تبدیل می‌کند.
وی ادامه داد: در شرایط فعلی اقتصاد، اگر بخش خلاق در سبد مصرف مردم جایی نداشته باشد، طبیعی است که مشکلات ریسک‌پذیری به وجود بیاید. اما نباید ریسک را از بین برد؛ باید طیفی از پذیرش ریسک وجود داشته باشد. مثلاً اگر فردی با آگاهی سرمایه‌گذاری کوچکی انجام می‌دهد، نباید برای او سازوکارهای بیمه‌ای و نظارتی سنگین وضع شود که اساساً انگیزه مشارکت را از بین ببرد.
مدیرعامل یکی از پلتفرم‌های ارائه‌دهنده وام اینترنتی و خرید اقساطی با بیان اینکه بازار سرمایه‌گذاری در حوزه خلاقیت عملاً وجود ندارد، خاطرنشان کرد: در حال حاضر ابزارهای مالی متنوعی برای این بخش تعریف نشده است. حتی وقتی کسی می‌خواهد از طریق ضمانت‌نامه یا بازگشت تدریجی سرمایه اقدام کند، با نرخ‌های بازگشت ۴۰ تا ۵۰ درصدی مواجه می‌شود که عملاً ورود به این بازار را غیرممکن می‌کند.
وی افزود: برای افرادی که در خانه‌هایشان با سرمایه‌های کوچک می‌خواهند فعالیت خلاقانه را آغاز کنند، ابزارهای ساده و قابل دسترس وجود ندارد. باید سازوکارهایی طراحی شود که این افراد بتوانند با هزینه و ریسک پایین‌تر وارد بازار شوند.
مؤمنی با تأکید بر نقش نهادهای حاکمیتی گفت: احتمالاً وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید همان نقشی را ایفا کند که معاونت علمی در حوزه دانش‌بنیان‌ها بر عهده گرفت. این وزارتخانه می‌تواند با تعریف ابزارهای مالی جدید و تسهیل‌گر، زمینه ورود سرمایه به حوزه خلاقیت را فراهم کند.
وی تصریح کرد: در فضای خلاقیت، سوختن بخشی از سرمایه اجتناب‌ناپذیر است و باید این موضوع را پذیرفت. خلاقیت ذاتاً ریسک‌پذیر است و نمی‌توان آن را با معیارهای صنعتی یا مالی سنتی سنجید. همان‌طور که در بازاریابی خلاق نمی‌توان با قطعیت گفت کدام کمپین موفق می‌شود، در سرمایه‌گذاری خلاق هم باید به آزمون، خطا و جسارت میدان داد. تنها در چنین شرایطی است که ایده‌ها می‌توانند به دل مردم بنشینند و به محصول تبدیل شوند.
