تندروها آرمان‌های انقلاب را منحرف کردند

در بررسی ریشه‌های آزادی هم «آزادی سیاسی و انتخاباتی» مهم‌ترین وجه از وجوه گوناگون آزادی بود که مردم ایران خواستار آن بودند.در این یادداشت با عبور از 45سالگی انقلاب تلاش می‌کنم نگاهی به مهم‌ترین گزاره‌های مورد نظر امام ملت برای ایجاد یک حکمرانی مردمی و دینی بیندازم. 

1) یکی از ایرادات اساسی رژیم شاه، عدم توجه به امر انتخابات‌ آزاد و به رسمیت شناختن آزادی‌های انتخاباتی مردم بود. ایرانیان می‌خواستند در یک فضای آزاد، رقابتی، سالم و فراگیر مدیران و حاکمان خود را انتخاب کرده و به کار بگمارند. به همین دلیل است که امام (ره) بلافاصله پس از پیروزی انقلاب، رای به برگزاری انتخابات پی در پی داد تا این پالس به افکار عمومی ارسال شود که ساختار تازه، مطالبات آنها را درک کرده و زمینه تحقق آن را فراهم می‌سازد. از ابتدای انقلاب تا سال 58 حدود 5 انتخابات مهم در ایران برگزار شده که همه آنها قابل دفاع و فراگیر و رقابتی بوده‌اند. من در آن ایام به عنوان دانشجو فعالیت می‌کردم و می‌دیدم که امام(ره) گزاره‌هایی چون آزادی، تحقق عدالت، استقلال کشور و نهایتا شکل‌دهی به یک جمهوری مبتنی بر هویت ایرانیان را در نظر داشته و برای تحقق آنها تلاش می‌کردند. هویت ایرانیان هم اسلامی بود که امام(ره) در نوفل لوشاتو چارچوب‌های آن را تعیین کردند. اسلامی که نه ارتباطی با رویکردهای رادیکال و تند داشت و نه رای مردم را تزئینی می‌دانست. امام(ره) در برابر خواسته‌هایی که از جمهوری دموکراتیک یا حکومت اسلامی دم می‌زدند، جمهوری اسلامی را به عنوان مطالبه مردم مطرح کردند.

2) موضوع مهم بعدی که امام روی آن تاکید داشتند، حمایت از اقشار مستضعف و محروم جامعه بود. امام(ره) تلاش داشتند از طریق بهبود شاخص‌های اقتصادی، شرایطی را فراهم کنند که اقشار محروم بتوانند رشد کنند، بالیده و به پیشرفت ادامه دهند. این رویکرد را می‌توان بخشی از میراث از یاد رفته امام(ره) تلقی کرد. امروز در بطن تصمیم‌سازی‌های دولت و مجلس، گزاره‌ای که کمتر به آن توجه می‌شود، معیشت و زندگی دهک‌های محروم و متوسط است. بودجه نهادهای برخورداری مثل صدا و سیما و سایر نهادهای با نفوذ چند برابر افزایش می‌یابد، اما دولت حاضر نیست مطابق قانون، دستمزدها را مطابق نرخ تورم افزایش دهد. این روند باعث شده تا قدرت خرید دهک‌های محروم کاهش یابد، فقر افزایش پیدا کرده و آسیب‌های اجتماعی بیشتر شود؛ در واقع فقرا هر روز فقیرتر شده و اغنیا هر روز غنی‌تر می‌شوند. باید به سمت تحقق جامعه‌ای حرکت کنیم که دهک‌های محروم بتوانند از حداقل‌های آبرومند برای زندگی برخوردار شوند. 

3) امام(ره) منادی اسلام رحمانی و اسلام انسانی بود. امام(ره) قرائتی از اسلام داشت که در آن مهربانی و مهرورزی و مردم‌سالاری در راس قرار داشت. امام(ره) تاکید داشتند که اسلام هیچ منافاتی با دموکراسی نداشته و آزادی واقعی را به مردم هدیه می‌کند. بر این اساس عدم تفتیش عقاید، عدم تجسس در زندگی خصوصی مردم، مخالفت با هرگونه اجباری در گزاره‌های دینی (مانند حجاب)، آزادی انتخاب مردم، مخالفت با نظارت استصوابی و... ذیل ارکان اصلی مانیفست انقلاب 57 قرار داشتند. امام(ره) در سال‌های ابتدایی انقلاب در برابر افرادی که برای افراد کم حجاب یا بی‌حجاب، مزاحمت ایجاد می‌کردند ایستادند و فرمان دادند با افرادی که با رویکردهای تند با جوانان و زنان مقابله می‌کنند، برخورد شود. در آن برهه برخی افراد به دنبال دیوارکشی و پرده‌کشی میان زنان و مردان در محیط‌های دانشگاهی و سایر بخش‌های جامعه بودند که امام(ره) با این رویکردها مخالفت جدی کردند.این دیدگاه‌ها و قرائت‌های آوانگارد امام(ره) اما پس از فوت ایشان با تغییراتی همراه و رویکردهای تند در تصمیم‌سازی‌ها حاکم شد.

4) با گذشت زمان مشخص شد، افراد و جریاناتی که قبل از انقلاب با دیدگاه‌های سیاسی، فرهنگی و حاکمیتی امام مخالفت‌ها و حتی در برابر ایشان موضع‌گیری‌های جدی داشتند، اعلام می‌کردند نباید از ظرف آبی که فرزند امام نوشیده، آب خورد، در دوران جنگ در پستوهای عافیت خزیده بودند و... پس از فوت ایشان صحنه‌گردان برنامه‌هایی شده‌اند تا میراث امام را به حاشیه رانده و قرائت خود را از اسلام و انقلاب حاکم سازند. دردآور اینکه این افراد و گروه‌ها با عناوینی چون ذوب در ولایت و طرفداران انقلاب و...وارد میدان شدند و آرام آرام مسیر اصلی انقلاب را به انحراف کشاندند.امروز که این گروه‌ها سیطره قابل توجهی بر نهادهای تصمیم‌ساز دارند، می‌توان دید تا چه اندازه دیدگاه‌های این جریانات با جمهوری اسلامی مورد نظر امام(ره) منافات دارد. باید دید تا چه اندازه به قرائت امام(ره) که تاکید داشتند نظامیان نباید در حکومت دخالت کرده و باید کار خود را بکنند، امامی که در فاصله یک‌سال پس از پیروزی انقلاب 5 گزینش مهم از جمله رفراندوم‌های بنیادین برگزار کرده، امامی که نظارت استصوابی را مغایر تحقق اراده مردم می‌دانستند، امامی که یک تار موی کوخ‌نشینان را برتر از کاخ‌نشینان می‌دانستند و...توجه شده است. اساسا امام(ره) اگر می‌دیدند دامنه وسیعی از یاران راستین انقلاب ردصلاحیت می‌شوند، بسیاری از اقشار محروم این کشور ثروتمند سر در زباله کرده و روزی خود را از میان سطل‌های زباله جست‌وجو می‌کنند، ارتباط ایران با جهان پیرامونی قطع یا محدود شده، توجه نسل‌های جدید با ارزش‌های اسلام و انقلاب کم شده و با بسیاری از زنان و دختران این کشور به بهانه حجاب برخورد می‌شود و... چه واکنشی به حکمرانان و سیاستگذاران نشان می‌دادند و آیا دوباره خطبه‌های آتشین خود را در نقد وضع موجود ایراد نمی‌کردند؟