تفاوت فسخ و ابطال در بیمه چیست؟
فسخشدن بیمه با باطلشدن آن فرق دارد؛ هم به لحاظ مالی هم شرایط قرارداد. در یکی بخشی از حق بیمه پرداختشده برای روزهای باقیمانده به بیمهگزار بازگردانده میشود، اما در دیگری چنین بازگشتی وجود ندارد. در این مطلب به بررسی تفاوت فسخ و ابطال در بیمه میپردازیم و توضیح میدهیم که هر یک در چه شرایطی رخ میدهند.
منظور از ابطال بیمه چیست؟
در هنگام صدور بیمه ثالث خودرو و بیمه بدنه آن، شرایط و اطلاعاتی مثل مشخصات طرفین، هدف، شرایط تحت پوشش و تعهدات طرفین در بیمهنامه ذکر میشود و طرفین بر این اساس توافق میکنند. حال اگر در طول اعتبار بیمهنامه، یکی از طرفین متوجه شود طرف مقابل یکی از این اصول را رعایت نکرده یا صداقت نداشته است، میتواند قرارداد را یکطرفه و بدون پرداخت خسارت باطل کند.
دلایل ابطال بیمهنامه چیست؟
از مهمترین دلایل ابطال بیمه نامه میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
وجود ابهام در شرایط اساسی قرارداد بیمه
اگر در بیمهنامه موارد مهمی مانند موضوع بیمه، مبلغ پوشش یا مدت قرارداد مبهم یا نامشخص باشد، قرارداد اعتبار قانونی ندارد و باطل میشود.
کتمان حقیقت یا ارائه اطلاعات غلط توسط بیمهگزار
اگر بیمهگزار اطلاعات نادرستی داده باشد یا حقایق مهم را مخفی کرده باشد، بیمهگر این حق را دارد که قرارداد را باطل کند.
تقلب در بیمه
ایجاد صحنه تصادف غیرواقعی، اغراق در میزان خسارت و هر اقدام دیگری از این دست باعث میشود بیمهنامه به دلیل سوءاستفاده و تقلب باطل شود.
وقوع حادثه پیش از شروع قرارداد
بیمه فقط خسارتها و حوادث آینده را پوشش میدهد. اگر حادثهای قبل از صدور رسمی بیمهنامه رخ داده باشد، قرارداد از ابتدا باطل است، چون موضوع بیمه هنوز وجود نداشته و بیمهگر نمیتوانسته آن را پوشش دهد.
بیمه عمر یا حادثه بدون کسب رضایت کتبی
بیمه عمر و حادثه تنها با رضایت کتبی و امضای فرد تحت پوشش اعتبار پیدا میکنند. در صورت نبود رضایت کتبی بیمهشده، قرارداد فاقد اعتبار قانونی بوده و قابل ابطال است.
خرید همزمان چند بیمه
برخی افراد برای دریافت خسارت بیشتر تقلب میکنند و برای یک موضوع به صورت همزمان چند بیمه میخرند. در صورتی که بیمهگر متوجه این موضوع شود، بیمهنامه ر باطل میکند.
فسخ قرارداد بیمه چیست؟
فسخ قرارداد بیمه به این معنا است که پیش از سررسید آن بخواهیم به آن پایان دهیم. بر خلاف ابطال در اینجا در اصل قرارداد هیچ ایرادی وجود ندارد و هیچ تخلفی هم صورت نگرفته است، فقط یکی از طرفین میخواهد قرارداد فسخ شود. به همین خاطر فسخ قرارداد شرایط به مراتب سختتری دارد. اما در صورت تأیید، حق بیمه پرداختی فرد بیمهگزار برای مدت باقیمانده قرارداد به صورت روزشمار محاسبه و به او بازگردانده میشود.
دلایل فسخ بیمهنامه چیست؟
اما در چه شرایطی ممکن است درخواست فسخ قرارداد مطرح شود؟
تغییر موضوع بیمهنامه
ممکن است بیمهگزار قصد فروش یا اسقاطشدن خودرو را داشته باشد. در این صورت میتواند بیمهنامه را فسخ کند یا آن را به وسیله نقلیه جدیدی انتقال دهد.
پرداختنشدن حق بیمه
در صورتی که بیمهگزار اقساط حق بیمه خود را در موعد مقرر پرداخت نکند، شرکت بیمه حق دارد بیمهنامه را فسخ کند.
تشدید خطر (افزایش ریسک)
ممکن است شرایط طوری تغییر کند که خطر موضوع بیمه بیشتر از چیزی شود که در زمان عقد قرارداد پیشبینی شده بود. برای مثال احتمال آتشسوزی و تصادف به خاطر تغییر کاربری یا محل سکونت افزایش یابد.
در این صورت حق بیمه هم باید بیشتر شود و و معمولاً شرکت بیمه با صدور الحاقیه این مبلغ را اعلام میکند. اگر بیمهگزار حاضر به پرداخت حق بیمه جدید نباشد، شرکت بیمه میتواند قرارداد را فسخ کند.
کاهش خطر (کاهش ریسک)
گاهی هم ممکن است خطر موضوع بیمه کاهش یابد و احتمال وقوع حادثه کمتر شود. طبیعی است که در این شرایط حق بیمه باید کاهش پیدا کند. اگر شرکت بیمه مبلغ مابهالتفاوت را به بیمهگزار پس ندهد، بیمهگزار حق فسخ قرارداد را دارد.
ناتوانی بیمهگر در انجام تعهدات خود
اگر شرکت بیمه در پرداخت خسارت یا اجرای سایر تعهدات خود ناتوان شود، بیمهگزار حق این را دارد که بیمهنامه خود را فسخ کند.
سررسید پایان قرارداد بیمه
در موعد تمدید بیمهنامه، در صورت عدم تمایل به ادامه همکاری بیمهگزار میتواند قرارداد را فسخ کرده و دیگر آن را تمدید نکند یا با شرکت جدیدی قرارداد ببندد.
تفاوت فسخ و ابطال در بیمه
با توجه به تعاریفی که داشتیم ابطال بیمه شخص ثالث و بیمه بدنه مربوط به زمانی است که قرارداد از ابتدا با اطلاعات نادرست بسته شده و نامعتبر باشد. بنابراین میتوان گفت زمان ابطال بیمه همیشه ابتدای عقد قرارداد است. در این حالت اگر عامل ابطال بیمهگزار باشد، مبلغی به او عودت نمیشود.
اما فسخ بیمهنامه در طول مدت اعتبار قرارداد آن انجام میشود؛ یعنی قرارداد درست و معتبر است اما یکی از طرفین تصمیم میگیرد به آن پایان دهد. در این شرایط، حق بیمه متناسب با مدتزمان استفاده محاسبه و باقیمانده مبلغ پرداختی به بیمهگزار بازگردانده میشود.
۲ نکته مهم دربارۀ فسخ و ابطال
بهتر است ۲ نکته زیر را هم درباره فسخ و ابطال در بیمه بدانیم:
۱) متن نامه فسخ بیمه نامه
برخلاف ابطال، فسخ بیمهنامه تنها با ارائه درخواست کتبی قابل انجام است. طبق الزامات بیمه مرکزی متن درخواست فسخ بیمه نامه بدنه و ثالث باید شامل اطلاعات زیر باشد:
- نام کامل بیمهگزار؛
- شماره بیمهنامه؛
- شماره شبای بیمهگزار؛
- شرح دقیق دلیل فسخ بیمه؛
- امضای متقاضی؛
- و تاریخ ثبت درخواست.
۲) تفاوت فسخ و ابطال در بیمه با انفساخ
گاهی فسخ و ابطال را با انفساخ اشتباه میگیرند. در انفساخ قرارداد بیمه به دلیل پیشآمد خودبهخودی یک شرایط خاص مثل فوت بیمهگزار یا از بینرفتن موضوع اصلی پایان مییابد، بدون اینکه طرفین درخواست داده باشند یا تقصیری داشته باشند.
جمعبندی
در این مطلب با تفاوت فسخ و ابطال در بیمه آشنا شدیم. در ابطال، قرارداد از ابتدا بیاعتبار است و معمولاً در آن مبلغی بازگردانده نمیشود. اما در فسخ، قرارداد معتبر است و فقط در میانه راه پایان داده میشود. حق بیمه بیمهگزار را هم بر اساس مدت استفاده محاسبه میکنند و مابقی آن را عودت میدهند. شناخت این مفاهیم قانونی کمک میکند که در شرایط اضطراری بهتر بتوانیم از حقوق خود دفاع کنیم.
