با آغاز فصل زمستان، توجه بسیاری از رانندگان به مواردی مانند ضدیخ، سلامت باتری و وضعیت سیستم گرمایشی جلب می‌شود. با این حال، یکی از مهم‌ترین قسمت‌های خودرو که دقیقاً در همین فصل بیش از همیشه تحت تأثیر قرار می‌گیرد، معمولاً نادیده گرفته می‌شود: روغن موتور. این مایع حیاتی، وظیفه روانکاری، خنک‌کاری و محافظت از قطعات فلزی موتور را به‌عهده دارد و عملکرد آن کاملاً به دما وابسته است.

وقتی هوا سرد می‌شود، موتور خودرو برای روشن شدن تحت فشار بیشتری قرار می‌گیرد؛ چرا که روغن در چنین شرایطی غلیظ‌تر شده و سخت‌تر در مجاری باریک حرکت می‌کند. همین موضوع باعث می‌شود لحظات اولیه استارت سرد به حساس‌ترین زمان کارکرد موتور تبدیل شود. اگر روغن مناسب استفاده نشده باشد، موتور در همین چند ثانیه ابتدایی با سایش بیشتر، فشار غیرمعمول و حتی عملکرد ناهماهنگ مواجه می‌شود.

در چنین شرایطی، انتخاب یک روغن مناسب زمستانی نه‌تنها یک توصیه ساده فنی نیست، بلکه یک اقدام پیشگیرانه هوشمندانه برای افزایش طول عمر موتور است. به همین دلیل است که متخصصان خودرو توصیه می‌کنند قبل از شروع سرمای شدید، وضعیت روغن را بررسی کرده، در صورت نیاز آن را تعویض کنید و برای خرید روغن موتور مناسب برنامه داشته باشید.

در این مقاله قصد داریم دقیقاً بررسی کنیم که هوای سرد چگونه بر روغن موتور اثر می‌گذارد، چرا کیفیت و نوع روغن در زمستان اهمیت چندبرابری پیدا می‌کند، و چه معیارهایی را باید برای انتخاب روغن مناسب این فصل در نظر گرفت. اگر می‌خواهید موتور خودروتان در سردترین روزهای سال هم نرم، بی‌صدا و مطمئن روشن شود، این راهنما می‌تواند کمک بزرگی باشد.

اثر دمای پایین بر ویسکوزیته و جریان روغن

روغن موتور مانند هر مایع دیگر در دمای پایین غلیظ‌تر می‌شود. هرچه روغن غلیظ‌تر باشد، پمپ روغن برای گردش آن در کانال‌های باریک موتور نیازمند انرژی بیشتری است. این موضوع باعث می‌شود روغن در لحظات اولیه استارت سرد با سرعت معمول به قطعات مختلف نرسد و موتور برای چند ثانیه تحت فشار خشک‌کاری نسبی قرار گیرد.

البته این مشکل وابسته به نوع و استاندارد روغن است. روغن‌های چند درجه‌ای که اکثریت روغن‌های موجود در حال حاضر بازار را تشکیل می‌دهند، به گونه‌ای طراحی شده‌اند که در دماهای پایین سیالیت کافی داشته باشند و سریع‌تر جریان یابند. روغن‌های چنددرجه‌ای مانند 10W40 با کمک افزودنی‌های پلیمری می‌توانند هم در سرما روان و هم در گرما پایدار باقی بمانند. این ویژگی چند درجه‌ای بودن، باعث شده استفاده از روغن‌های فصلی تک‌درجه‌ای منسوخ شود. باید توجه داشت که دو عدد در یک روغن چنددرجه‌ای، نشان‌دهنده ترکیب دو روغن مجزا نیستند. این اعداد، رفتار دینامیک یک سیال پیچیده را در گستره‌ای از دماها توصیف می‌کنند. عدد پیش از W نشان دهنده رفتار روغن در سرما و عدد پس از آن ، نمایانگر رفتار روغن در گرما (دمای عملیاتی موتور) است.

مشخصات روغن مناسب برای زمستان

همان گونه که اشاره شد، روغن موتورهای مدرن با افزودنی‌های مقاوم‌کننده در برابر سرما تولید می‌شوند و تغییرات دمایی را بهتر مدیریت می‌کنند. در انتخاب روغن مناسب برای زمستان باید به موارد زیر توجه کرد:

۱. عدد ویسکوزیته قبل از W

عدد پایین‌تر قبل از W نشان‌دهنده سیالیت بهتر در سرماست. برای شهرهای سردسیر، روغن‌های 0W یا 5W انتخاب‌های مناسب‌تری هستند.

۲. نوع پایه روغن

روغن‌های سنتتیک در دماهای پایین پایدارتر و روان‌تر عمل می‌کنند و برای زمستان گزینه‌ای ایده‌آل هستند.

۳. سازگاری با موتور

هر خودرو حتی خودروهای معمولی باید روغنی مطابق توصیه سازنده داشته باشد. برای مثال، در بحث انتخاب بهترین روغن موتور برای پراید باید به دفترچه راهنما یا توصیه متخصصان توجه کرد.

چرا باید در زمستان روغن موتور را تعویض یا بررسی کنیم؟

۱. رسیدن سریع‌تر روغن به قطعات

در سرمای شدید، زمان لازم برای ایجاد لایه روغن روی قطعات بیشتر می‌شود. روغن استاندارد و تازه، این زمان را کاهش می‌دهد و از سایش اولیه جلوگیری می‌کند.

۲. کاهش مصرف سوخت

روغن غلیظ‌تر در استارت سرد باعث افزایش مقاومت داخلی موتور می‌شود. روغن مناسب زمستانی به موتور کمک می‌کند سبک‌تر کار کند و مصرف سوخت کاهش یابد.

۳. کمک به عملکرد پایدار موتور

روغنی که در سرما دیرتر گرم می‌شود ممکن است باعث تقویت لرزش موتور، صدای اضافه یا حتی کارکرد ناصاف در دقایق ابتدایی شود.

۴. جلوگیری از ایجاد خطاها و هشدارها

در برخی خودروها ممکن است در صبح‌های سرد چراغ روغن برای چند ثانیه روشن شود. این وضعیت می‌تواند ناشی از تأخیر در رسیدن فشار مناسب روغن باشد. البته علت روشن شدن چراغ روغن می‌تواند موارد دیگری هم باشد؛ برای آگاهی بیشتر، مطالعه مقاله مرتبط توصیه می‌شود.

۵. جلوگیری از آسیب‌های پنهان

اگر سطح روغن به ‌صورت دوره‌ای بررسی نشود، احتمال بروز مشکلاتی مانند کاهش سطح مایع وجود دارد. البته علت کم شدن روغن موتور همیشه به سرما مرتبط نیست و لازم است دلایل فنی آن دقیق بررسی شود تا آسیبی به موتور وارد نشود.

تأثیر هوای سرد بر روغن گیربکس

هوای سرد صرفاً روی روغن موتور اثر نمی‌گذارد. روغن گیربکس نیز در دماهای پایین غلیظ‌تر می‌شود و ممکن است باعث:

• افت کارایی گیربکس (به خصوص در گیربکس‌های اتوماتیک)
• تأخیر در درگیری دنده‌ها
• احساس سنگینی حرکت در دقایق اولیه

شود. به همین دلیل، سرویس این بخش نیز اهمیت دارد و در صورت نیاز، خرید روغن گیربکس مناسب طبق توصیه سازنده خودرو می‌تواند به عملکرد بهتر خودرو در زمستان کمک کند.

جمع‌بندی

هوای سرد تأثیر قابل‌توجهی بر ویسکوزیته و رفتار روغن موتور دارد و چنانچه روغن مناسب استفاده نشود، موتور برای چند لحظه در شرایط نامطمئن کار خواهد کرد. استفاده از روغن‌های چنددرجه‌ای با عدد پایین‌تر قبل از W بهترین گزینه برای زمستان است، زیرا در دمای پایین سریع‌تر جریان می‌یابند و از سایش اولیه جلوگیری می‌کنند. البته در این مورد، حتما به توصیه سازنده خودرو در مورد نوع روغن موتور توجه فرمایید. همچنین بررسی سطح روغن، وضعیت روغن گیربکس و انجام سرویس‌های دوره‌ای یکی از مهم‌ترین اقدامات زمستانی برای حفظ سلامت خودروست. در نهایت، انتخاب صحیح و به‌موقع روغن موتور—همراه با سرویس استاندارد—باعث می‌شود موتور در سرمای شدید نیز با بالاترین راندمان ممکن کار کند و هزینه‌های تعمیرات آینده کاهش یابد.