لحظه‌ی گرتا تونبرگ
نام گرتا تونبرگ، دختر سوئدی ۲۲ ساله که نماد نسل جدید فعالان محیط‌زیست به شمار می‌رفت، در هفته‌های پیش بار دیگر در صدر بسیاری از خبرگزاری‌های سراسر دنیا قرار گرفت؛ اما این بار درباره‌ی موضوعی غیرمرتبط با محیط‌زیست!
دختری از مرفه‌ترین کشور دنیا
گرتا تونبرگ در سال ۲۰۰۳ در خانواده‌ای کاملا هنری، از پدری اهل سینما و مادری اهل موسیقی در شهر استکهلم، پایتخت یکی از مرفه‌ترین کشورهای دنیا، سوئد، به دنیا آمد. کشوری که کمتر از ۱۱ میلیون جمعیت دارد و به خاطر کیفیت بالای زندگی، اهمیت بالای مسائل زیست‌محیطی، دموکراسی و کیفیت آموزشی شناخته می‌شود.
گرتا در پانزده سالگی با پلاکاردی با نوشته‌ی «اعتصاب مدرسه برای اقلیم» به تنهایی مقابل پارلمان سوئد دست به اعتصاب زد. این اعتصاب تک‌نفره به سرعت گسترش پیدا کرد و به عنوان جنبش جهانی «جمعه‌ها برای آینده» در ۲۷۰ شهر برگزار شد و بیش از بیست‌هزار دانش‌آموز را در برگرفت.
نوجوانی در صدر اخبار
گرتا تونبرگ به سرعت مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت و به عنوان نماد نسل جدید فعالان محیط‌زیست شناخته شد. او پس از مصاحبه با رسانه‌های فراگیر، سخنرانی در سمینارهای زیست‌محیطی و حتی حضور در اجلاس اقلیم سازمان ملل متحد، دیدار با پاپ فرانسیس دوم، آنگلا مرکل (صدراعظم پیشین آلمان)، جاستین ترودو (نخست‌وزیر پیشین کانادا) و افراد سرشناس دیگر، به چهره‌ای بین‌المللی و شناخته شده بدل شد.
گرتا پیش از بیست سالگی و در سال ۲۰۱۹، جایزه عفو بین‌الملل را دریافت کرد، به عنوان زن سال سوئد شناخته شد، به عنوان جوان‌ترین شخص سال مجله تایم معرفی شد و عناوین و جوایز دیگری را دریافت کرد. افتخاراتی که در سال‌های پس از آن هم ادامه داشت.
دغدغه‌های سانتیمانتال!
در نگاه برخی از منتقدان، گرتا تونبرگ، فعالیت‌ها و دغدغه‌هایش به نوعی سانتیمانتالیسم تعبیر شد. دغدغه‌های شیک و بی‌خطری از یک نوجوان مرفه در یکی از مرفه‌ترین و بی‌دغدغه‌ترین کشورهای دنیا که همیشه در صدر فهرست آمارهای خوب قرار داشت. تا جایی که سخنرانی معروف او در اجلاس اقلیمی سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۹ با جمله‌ی معروف «چطور جرات می‌کنید؟»اش برچسب نمایشی خورد!
آینده‌ای که برای او پیش‌بینی می‌شد، ادامه‌ی فعالیت در همین مسیر حفاظت از محیط‌زیست و یا کم‌رنگ شدنش در رسانه‌ها بود. تا پیش از سال ۲۰۲۳ تنها فعالیتش در خارج از این حیطه، به اعتراض به حمله‌ی روسیه به اوکراین مرتبط می‌شد که در آن هم به نوعی دغدغه‌های محیط‌زیستی و آسیب‌های جنگ به آن را در بر می‌گرفت.
لحظه‌ی گرتا تونبرگ
پس از اکتبر ۲۰۲۳ و آغاز درگیری‌های اسراییل و حماس، دنیا با چهره‌ای دیگر از گرتا تونبرگ آشنا شد. پس از آن او در اعتراضات جهانی علیه اقدامات اسرائیل در غزه شرکت کرد؛ در تظاهرات میلان در سال ۲۰۲۴ سخنرانی کرد و از جامعه بین‌المللی خواست تا به نقض حقوق بشر در فلسطین پایان دهد. گرتا همچنین از کمپین‌های جمع‌آوری کمک برای غزه حمایت کرد و در رسانه‌های اجتماعی پست‌هایی درباره رنج مردم غزه منتشر کرد.
تمام این‌ها در حالی بود که بیشتر رسانه‌های جریان اصلی، دولت‌ها و شخصیت‌های سیاسی و سرشناس اگر از اقدامات اسرائیل حمایت نمی‌کردند، دست‌کم چشم‌ها را بر جنایت اسرائیل و نسل‌کشی ارتش‌اش در نوار غزه بسته بودند و خاموشی گزیده بودند.
در حالی که اعتراض به نسل‌کشی و قحطی تحمیلی در غزه هزینه‌هایی فراون داشت و در بسیاری از موارد شبکه‌های اجتماعی از جمله فیس‌بوک، اینستاگرام و توییتر (شبکه ایکس) پست‌های حمایتی از مردم غزه را محدود می‌کردند، گرتا گفت که سکوت در برابر رنج فلسطینیان غیرقابل قبول است و از دولت‌ها خواست تا اقدامات عملی انجام دهند. او حتی پا را فراتر گذاشت و از کمپین BDS که شامل تحریم کالاها و خدمات سرزمین‌های اشغالی و اعتراض به فروش سلاح به اسرائیل است، حمایت کرد.
باز تا این‌جا فعالیت‌های او را می‌شد بی‌خطر قلمداد کرد؛ هر چند لابی صهیونیست‌ها در سراسر دنیا برای مخالفانش هزینه‌هایی سنگین در نظر گرفته است. مانند لغو کنسرت‌های گروه رادیوهد (Radiohead) و کلانی اشلی پریش در بریتانیا، ارکستر فیلارمونیک مونیخ در بلژیک، لغو قرارداد بلا حدید با آدیداس و ...
او می‌توانست به همین حد از فعالیت برای دفاع از مردم غزه بسنده کند. جایی که حتی برندگان جایزه‌ی پرطمطراق صلح نوبل نیز به آن نرسیده بودند. اما او در خرداد ماه امسال به همراه یازده فعال دیگر به قصد شکستن نمادین محاصره‌ی غزه و تحمیل قحطی به مردم، با کشتی مدلین از بندر سیسیل در جنوب ایتالیا به سمت غزه حرکت کرد. بسیاری از فعالان اخبار و مسیر این کشتی را دنبال می‌کردند. در نهایت نیروی دریایی ارتش اسرائیل کشتی مدلین را در آب‌های بین‌المللی متوقف کرد و سرنشینانش، از جمله گرتا تونبرگ را به بندر اشدود در سرزمین‌های اشغالی منتقل و سپس از اسرائیل اخراج کرد.
اما این پایان کار و تلاش گرتا تونبرگ و دیگر فعالان و حامیان مردم غزه نبود. حدود یک ماه پیش، آن‌ها «ناوگان جهانی صمود» را راه‌اندازی کردند. این کاروان دریایی شامل ده‌ها کشتی و افرادی از بیش از چهل کشور بود که حرکتش را از بندر بارسلونای اسپانیا شروع کرد و در مسیر کشتی‌های دیگری به آن‌ها اضافه شدند. برخی کشورها از جمله اندونزی، ترکیه، اسپانیا و قطر از برنامه‌ی این کاروان حمایت کردند. حتی دولت‌های ایتالیا و ترکیه اعلام کردند که به اسکورت کشتی‌های این کاروان خواهند پرداخت؛ اما در عمل پیش از نزدیک شدن کشتی‌های نیروی دریایی اسرائیل، کاروان صمود را رها کردند و نیروهای اسرائیلی باز هم در آب‌های بین‌المللی و پیش از رسیدن به غزه، با خشونت وارد کشتی‌ها شدند.
اعضای کاروان صمود با خشونت بازداشت و به سرزمین‌های اشغالی منتقل شدند. برخی از آن‌ها از جمله گرتا تونبرگ چند روز در بازداشت به سر بردند. دانلد ترامپ رییس‌جمهور ایالت متحده در مورد گرتا تونبرگ در شبکه‌ی اجتماعی‌اش، تروث سوشیال، نوشت: « اون دردسرسازه. دیگه کاری به محیط‌زیست نداره، حالا افتاده دنبال یه موضوع دیگه (ضد اسرائیل). مشکل کنترل خشم داره، به‌نظرم باید بره دکتر. اگه حتی یه بار تماشاش کرده باشید، برای یه آدم جوان، خیلی عصبانی و خیلی دیوونه‌ست».
در نهایت گرتا تونبرگ با انتقال به یونان آزاد شد. او در حالی که شالی با نماد فلسطین به گردن انداخته بود گفت: «بگذارید واضح بگویم، یک نسل‌کشی جلوی چشم ما در حال وقوع است. یک نسل‌کشی به صورت زنده از موبایل‌های ما پخش می‌شود. هیچ‌کس حق ندارد بگوید از آن‌چه رخ می‌دهد خبر نداشتم. هیچ‌کس حق ندارد بگوید ما نمی‌دانستیم». او با انتقاد از دولت‌ها و با یادآوری مسئولیت قانونی و انسانی آن‌ها برای جلوگیری از نسل‌کشی و فاجعه‌ی بیشتر، از دولت‌ها خواست همدستی با اسرائیل را پایان دهند و جلوی ارسال تسلیحات بیشتر به اسرائیل را بگیرند.
در روزهای گذشته با میانجی‌گری مصر، ترکیه، قطر و البته فشار آمریکا، اسرائیل و حماس به طرح صلح ترامپ تن دادند. طرحی که حملات اسرائیل را متوقف می‌کند و در عوض حماس بیست گروگان زنده مانده را آزاد می‌کند؛ در حالی که تقریبا چیز زیادی از غزه باقی نمانده است و بیش از هفتاد هزار نفر کشته شده‌اند. آینده‌ی غزه و گرتا تونبرگ در ادامه هر چه باشد، بحران انسانی غزه محکی ماندگار برای وجدان بشری در پیشگاه تاریخ خواهد بود. لحظه‌ای که دختری ۲۲ ساله از کشوری مرفه با دغدغه‌هایی زیست‌محیطی نتوانست به سادگی از کنار آن بگذرد.
